NEDERLAND - Om het toezicht goed te kunnen vormgeven en om misstanden beter te kunnen bestrijden, lanceert de VNG samen met de politie en het Openbaar Ministerie een landelijke leidraad. Deze moet bijdragen aan professionalisering van het toezicht op de seksbranche, waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de belangen van degenen die vrijwillig en legaal het sekswerk uitoefenen.


Sekswerk is in Nederland een legaal beroep. De verantwoordelijkheid voor het maken van sekswerkbeleid en daarmee het toezicht op de seksbranche ligt sinds de opheffing van het bordeelverbod bij gemeenten. De politie en het Openbaar Ministerie houden zich bezig met het opsporen van strafrechtelijke misstanden binnen de branche, zoals mensenhandel.

Uniforme basis

De wens en noodzaak voor een landelijke leidraad komt voort uit meerdere signalen en aanbevelingen om het toezicht op de seksbranche te professionaliseren. Zo deed de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen een oproep in de Monitor mensenhandel 2019-2023 om de controlepraktijken binnen de Nederlandse seksbranche te harmoniseren. Het huidig toezicht op de branche is versnipperd; gemeenten, politie, inspecties en andere ketenpartners beschikken niet altijd over goede werkafspraken of een gezamenlijk beeld van de risico’s. Daarnaast leeft nog te vaak de misvatting dat de AVG het delen van signalen van mensenhandel belemmert, terwijl dit wél kan en moet om seksuele uitbuiting te stoppen en slachtoffers te beschermen. Dit leidt tot onduidelijkheid, verschillen in aanpak en gemiste kansen om tijdig te signaleren of in te grijpen. Daar komt bij dat de uitdagingen niet afhankelijk zijn van gemeente- of regiogrenzen. Sekswerkers, klanten en malafide exploitanten bewegen zich namelijk gemakkelijk over die grenzen heen. Er is behoefte aan een uniforme basis voor beleid, uitvoering en samenwerking in het toezicht waarbij vergund sekswerk gecontroleerd kan worden en misstanden worden aangepakt.

Heldere rollen in een dynamische sector

Het Openbaar Ministerie, de VNG en de politie hebben daarom deze landelijke leidraad ontwikkeld. Het gaat onder meer om een heldere taakverdeling, een heldere taakverantwoordelijkheid en regionale (integrale) samenwerking. Goed toezicht is nooit het werk van één partij alleen. De leidraad biedt een uniform vetrekpunt en helderheid in verschillende rollen om tot een beter afgestemde toezichtspraktijk te komen. Daarom is er juist ook aandacht voor de acties die gemeenten en politie kunnen ondernemen en voor hun onderlinge samenwerking. Ook de rol van de Nederlandse Arbeidsinspectie komt in de leidraad aan bod. Deze organisatie houdt risicogericht toezicht op de naleving van arbeidswetten door werkgevers in de seksbranche. Daarnaast worden de verschillende verschijningsvormen van sekswerk toegelicht. Een goed begrip van deze dynamische sector is immers essentieel.

Werkzame principes en inspirerende voorbeelden

In de leidraad is volop aandacht voor de praktijk met inspirerende voorbeelden, bijvoorbeeld in de vorm van de zogenoemde Yukon-zaak. Een klein signaal bij een gemeente leidde daarbij tot een succesvol opsporingsonderzoek en resulteerde in 2023 in veroordelingen voor mensenhandel, kinderporno en andere zedenmisdrijven. Om te komen tot een gedragen leidraad zijn tal van deskundige partners op het gebied van sekswerk en mensenhandel geraadpleegd.

“De leidraad is zowel een oproep als een handreiking voor gemeenten en hun partners om het toezicht op de seksbranche te professionaliseren”, aldus Annette Bronsvoort, burgemeester van Oost Gelre en portefeuillehouder mensenhandel bij de VNG

“Toezichthouders zijn de oren en ogen in het sekswerkveld. Een goede samenwerking met opsporingspartners is essentieel om misstanden effectief aan te kunnen pakken”, aldus Maarten Noordzij, landelijk officier van justitie mensenhandel bij het Openbaar Ministerie

“We zijn als politie blij met deze leidraad. Er ligt nu een heldere rolverdeling in de aanpak van mensenhandel, zoals seksuele uitbuiting. Op basis hiervan kan de politie zich richten op haar politietaak, namelijk het opsporen van strafbare feiten, en kunnen de gemeentelijke toezichthouders zich richten op het bestuurlijke toezicht. Met een betere samenwerking tussen gemeenten, politie en OM vergroten we de mogelijkheid om integraal zicht te houden op de seksbranche. Zo kunnen we signalen van onveiligheid en misstanden adequater aanpakken en kunnen slachtoffers van seksuele uitbuiting sneller passende ondersteuning krijgen”, aldus Anja Leemans, Directeur Vreemdelingen, Migratie en Mensenhandel bij de politie.