De expositie is het resultaat van een academische seminar georganiseerd door studio AAAN op de TU Eindhoven. De modellen zijn gemaakt door 27 masterstudenten uit Eindhoven die tijdens het vak werden geconfronteerd met de geschiedenis van de Rotterdamse volkshuisvesting: van grootschalige, soms intimiderende woongebouwen en van de idealen, successen, miskleunen en controverses die sociale woningbouw hebben gevormd. De expositie was onder de titel 'Sociaal Wonen, Sociale Ruimten' eerder te zien in Oud House, een expositieruimte gevestigd in de wijk BoTu, in één van de negen tentoongestelde sociale wooncomplexen.
De tentoonstelling komt op een interessant moment: tenminste twee van de getoonde wooncomplexen worden met sloop bedreigd: het Oudblok (1924) in de wijk Tussendijken, en de woonflat Pompenburg (1981) aan het Hofplein.
Beide gebouwen zijn kenmerkend voor de sociale woonpolitiek uit de twee periodes die in de tentoonstelling worden behandeld. In zowel de jaren '20 als de jaren '80 werd in Rotterdam een sterk links woonideaal gepropageerd door partijen als de SDAP en de PVDA, met deze collectieve woongebouwen voor de laagste inkomens tot gevolg. De afgelopen maanden heeft met name de sloop van de Pompenburgflat veel stof doen opwaaien. In februari werd het bestemmingsplan RISE vastgesteld, waarmee op de locatie van de Pompenburgflat drie nieuwe woontorens tot 285 meter hoogte zouden mogen worden gebouwd. De bestaande 226 sociale huurwoningen moeten hiervoor wijken.
Vanuit studio AAAN komt de interesse voor woongebouwen met gedeelde tuinen niet uit de lucht vallen. Architect Lennart Arpots: "Tegenover De Hillevliet (waar de expo te zien is) bouwen wij samen met landschapsarchitect Maak Space, ontwikkelaar Stevast, en aannemer De Langen en Van den Berg aan het woongebouw Dahliablok, bestaande uit 33 betaalbare koopwoningen rondom een gemeenschappelijk binnenterrein. Hierbij moesten we vanaf het begin samen goed nadenken over de vormgeving van de tuin zelf, maar ook bijvoorbeeld over de poort en de gebouwontsluitingen, de positie van bergingen, en het fiets- en autoparkeren. Dit vereist nauwe afstemming tussen alle partijen, inclusief gemeente. Wat we zien in de negen gebouwen in de expositie is dat het concept van een gemeenschappelijke tuin in verschillende vormen is gerealiseerd in Rotterdam, met wisselende resultaten. Sommige tuinen werken geweldig, andere worden als onprettig ervaren, weer andere zijn in onbruik geraakt. Dit heeft alles te maken met de juiste vormgeving van dit soort elementen. En ook met het juiste beheer! Want wat we ook zien is dat in verschillende gebouwen bijvoorbeeld poorten zijn dichtgezet, of permanent op slot zijn, of dat de heggen veel te hoog zijn geworden, waardoor de tuinen niet meer te gebruiken zijn door de eigen bewoners. Dit is jammer, want sociale huurwoningen in Rotterdam zijn gemiddeld 40% kleiner dan koopwoningen. Hierdoor is de publieke buitenruimte voor velen een onmisbaar goed—een plek voor recreatie, rust en ontmoeting."
De expositie richt zich naast ontwerpers en beleidsmakers ook met name op bewoners. "Wat we hebben gemerkt tijdens de expositie in Oud House is dat we prima met bewoners kunnen praten over woonkwaliteit, en hoe deze in relatie staat tot het gebouwontwerp. Vaak wordt van bewoners onderschat hoeveel zij kunnen begrijpen van hoe een gebouw werkt en hoe zoiets tot stand komt. In onze gesprekken met bewoners kwamen deze zelf tot de conclusie dat de tuin van het Oudblok bijvoorbeeld minder goed werkte doordat de woningtoegangen aan de straatzijde liggen. Dit in tegenstelling tot het Justus van Effenblok, waar bewoners hun woningen bereiken via de gemeenschappelijke tuin. Hierdoor is de tuin van het Van Effenblok veel levendiger. De bewoners kwamen zelf met dit inzicht, op basis van wat zij in de maquettes hadden gezien."
De expositie opent tijdens het Verborgen Tuinenweekend. Tijdens dit weekend zijn meer dan 40 verborgen tuinen in Rotterdam-Zuid te bezoeken. Ook in de directe omgeving van de Hillevliet zijn enkele bijzondere tuinen te vinden, van het Patrimoniumshof (momenteel in renovatie), de wooncomplexen Kossel en Stuhlemeijer, en van De Hillevliet zelf.
De negen tuinen in de expositie bevinden zich in de hele stad en als bezoekers van het Verborgen Tuinenweekend nog niet genoeg hebben gezien, kunnen zij bij de expositie een stadsplattegrond meenemen om de rest van de stad te verkennen.
Studio AAAN nodigt alle Rotterdammers uit om de schaalmodellen te komen bekijken en de verhalen van de woongebouwen te lezen. "De negen uitgelichte woongebouwen zijn corporatiebezit en het resultaat van belangrijke politieke inspanningen in tijden van enorme woningnood. Dit is daarmee erfgoed van ons allemaal. Laten we goed kijken naar wat we hebben gepresteerd in het verleden, en daar lessen uithalen voor de uitdagingen van nu."
De expositie wordt van 15 tot 17u geopend op 14 juni, tijdens de Dag van de Architectuur en het Verborgen Tuinenweekend. Daarna is hij tot en met 25 juli te bezoeken, tijdens de openingstijden van De Hillevliet.
26.4 ℃
